Śrī Rāghavēndra Stōtra: pūjyāya rāghavēndrāya- ಪೂಜ್ಯಾಯ ರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ -

ನಮ್ಮ ಗುರುಗಳಾದ ಬನ್ನಂಜೆ ಗೋವಿಂದಾಚಾರ್ಯರು ತಮ್ಮ ನಾಲ್ಕು ಹಾಡುಗಳು ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿರುವ ಶುದ್ಧಪಾಠದ ಪ್ರಕಾರ ಅಪ್ಪಣಾಚಾರ್ಯರ  ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರ ಸ್ತೋತ್ರವು “ಶ್ರೀಮದ್ಭಿರ್ಹ್ಯಪ್ಪಣಾಭಿಧೈಃ” ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಮುಕ್ತಾಯವಾಗುತ್ತದೆ.

ಈಗ ಪ್ರಚಲಿತವಿರುವ, ಸ್ತೋತ್ರದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವ ಪೂಜ್ಯಾಯ ರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ಮತ್ತು ದುರ್ವಾದಿಧ್ವಾಂತರವಯೇ ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕಗಳ ಮೂಲದಬಗ್ಗೆ ನನಗೆ ಹೆಚ್ಚು ವಿವರ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ನಮ್ಮ ನಿತ್ಯದ ಅನುಸಂಧಾನಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಶ್ಲೋಕಗಳಿಗೂ ಅರ್ಥಚಿಂತನೆ ಮಾಡುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. 

ಕೆಲವರು ಕೇವಲ ಪೂಜ್ಯಾಯ ರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕದೊಂದಿಗೆ ಸ್ತೋತ್ರಪಾರಾಯಣವನ್ನು ಮುಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕರ್ತೃವಿನ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಪದಗಳ ಉಲ್ಲೇಖವೇ ಇಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಅಪೂರ್ಣವಾದ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಹೇಳಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ.

ಒಂದು ವಾಕ್ಯವು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗಬೇಕಾಗಿದ್ದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಕರ್ತೃ ಕರ್ಮ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯಾಪದಗಳು ಇರಲೇ ಬೇಕು. ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅದು ಅಪೂರ್ಣವಾಗುತ್ತದೆ.

 ಹಾಗಾಗಿ ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಹಲವೆಡೆ ಪ್ರಚಲಿತವಿರುವಂತೆ ದುರ್ವಾದಿಧ್ವಾಂತರವಯೇ ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕದೊಂದಿಗೆ ಹೇಳಿದರೆ ಮಾತ್ರ ಅದು ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ನಮ್ಮ ಅಚಾರ್ಯರು ತಮ್ಮ ಪ್ರವಚನದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

*****

As per the text contained in our Pujya Bannanje Gōvindācāryaru’s book ‘Nālku Hāḍugaḷu’, Appaṇācārya’s Śrī Rāghavēndra stōtra ends with “śrīmadbhir'hyappaṇābhidhaiḥ” in the 32 ślōka.

As is currently in vogue, it is customary to chant two Ślōkas , at the end of the Rayara stōtra, it is not clear as to who is the composer of these two adjunct verses. However, it is also a practice to popularly chant these, in our daily prayers too. It is as such I have made an attempt to bring out their meanings here.

Many chant only the first ślōka of the two i.e. the one that starts with पूज्याय राघवेंद्राय (pūjyāya rāghavēndrāya) … However this first ślōka, by itself, does not have a verb (action) assigned to the subject (the one who is praying) i.e. pleader and his plea are unclear, to make the first Ślōka in isolation, a fully formed prayer.

As such, if the prayer has to be meaningful, both the Ślōkas have to be chanted in combination. This particular issue has been emphasised many times by our Ācāryaru in his talks, whenever these Ślōkas have come up for discussion.

ಪೂಜ್ಯಾಯ ರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ಸತ್ಯ-ಧರ್ಮ-ರತಾಯ ಚ | 

ಭಜತಾಂ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷಾಯ    ನಮತಾಂ ಕಾಮಧೇನವೇ ||

ದುರ್ವಾದಿ-ಧ್ವಾಂತ-ರವಯೇ ಸಜ್ಜನೇಂದೀವರೇಂದವೇ |

ಶ್ರೀ ರಾಘವೇಂದ್ರಗುರವೇ ನಮಃ ಕಾರುಣ್ಯಸಿಂಧವೇ ||

पूज्याय राघवेंद्राय सत्य-धर्म-रताय च |

भजतां कल्पवृक्षाय नमतां कामधेनवे ||

दुर्वादि-ध्वांत-रवये, सज्जनेंदीवरेंदवे |

श्री राघवेंद्रगुरवे नमः कारुण्यसिंधवे ||

pūjyāya rāghavēndrāya satya-dharma-ratāya ca |
bhajatāṁ kalpavr̥kṣāya namatāṁ kāmadhēnavē ||
durvādi-dhvānta-ravayē sajjanēndīvarēndavē |
śrī rāghavēndraguravē namaḥ kāruṇyasindhavē ||

ಪದಚ್ಛೇದ: 

ಪೂಜ್ಯಾಯ, ರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ, ಸತ್ಯಧರ್ಮರತಾಯ, ಚ, ಭಜತಾಮ್, ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷಾಯ,    ನಮತಾಮ್, ಕಾಮಧೇನವೇ, ದುರ್ವಾದಿಧ್ವಾಂತರವಯೇ, ಸಜ್ಜನೇಂದೀವರೇಂದವೇ,            ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಗುರವೇ,       ನಮಃ, ಕಾರುಣ್ಯಸಿಂಧವೇ.  

Padacchēda: 

पूज्याय(pūjyāya), राघवेंद्राय(rāghavēndrāya) सत्यधर्मरताय(satyadharmaratāya) च(ca), भजताम्(bhajatām), कल्पवृक्षाय(kalpavr̥kṣāya), नमताम्(namatām) कामधेनवे(kāmadhēnavē)

दुर्वादिध्वांतरवये(durvādidhvāntaravayē), सज्जनेंदीवरेंदवे(sajjanēndīvarēndavē), श्री राघवेंद्रगुरवे(śrīrāghavēndraguravē), नमः(namaḥ), कारुण्यसिंधवे(kāruṇyasindhavē).

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ: 

ಪೂಜ್ಯಾಯ – ಪೂಜ್ಯರಾದ, ಸತ್ಯಧರ್ಮರತಾಯ – ಸತ್ಯವಾಕ್ಯ ಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಧರ್ಮಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಆಸಕ್ತರಾದ, ಭಜತಾಂ – ಸ್ತುತಿಸುವವರಿಗೆ, ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷಾಯ – ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷದಂತೆ ಕೇಳಿದ್ದನ್ನು ಕೊಡುವ, ನಮತಾಂ – ನಮಸ್ಕರಿಸುವವರಿಗೆ, ಕಾಮಧೇನವೇ – ಕಾಮಧೇನುವಿನಂತೆ ಬಯಸಿದ್ದನ್ನು ಕೊಡುವ, ದುರ್ವಾದಿ – ವೈದಿಕವಾದ ಸತ್ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ದುಷ್ಟವಾದಿಗಳೆಂಬ, ಧ್ವಾಂತ – ಕತ್ತಲೆಗೆ, ರವಯೇ – ಸೂರ್ಯನಂತಿರುವ, ಸಜ್ಜನೇಂದೀವರೇಂದವೇ – ಸಜ್ಜನ ಇಂದೀವರ – ಸಾಧುಸ್ವಭಾವದಜನರೆಂಬ ನೈದಿಲೆಗಳಿಗೆ, ಇಂದವೇ – ಚಂದಿರನಂತೆ ಇರುವ ( ಆನಂದ ಕೊಡುವ) ಕಾರುಣ್ಯ ಸಿಂಧವೇ – ಕರುಣೆಯ ಸಮುದ್ರದಂತಿರುವ, ರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ – ರಘುವಂಶ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾದ ಶ್ರೀರಾಮನಿಗೆ, ರಾಘವೇಂದ್ರ ಗುರವೇ ಚ – ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ರಾಘವೇಂದ್ರ ಗುರುಗಳಿಗೆ, ನಮಃ – ನಮಸ್ಕಾರವು. 

Synonyms:

पूज्याय(pūjyāya) – Revered one, सत्यधर्मरताय(satyadharmaratāya) – one who is a votary of truth and verily enthused to perform righteous activities, भजताम्(bhajatām) – to those who worship, कल्पवृक्षाय(kalpavr̥kṣāya) – grants everything that is sought like the kalpavr̥kṣa(tree of paradise) does, नमताम्(namatām) – to those who bow in reverence, कामधेनवे(kāmadhēnavē) – provides everything that is wished for like the Kāmadhēnu(divine cow) does, दुर्वादि (durvādi) – those  wicked antagonists of the path of sat(truth or knowledge) i.e., Vēdic philosophy, ध्वांत(dhvānta) – unto darkness, रवये(ravayē) – like the sun, सज्जनेंदीवरेंदवे(sajjanēndīvarēndavē) – सज्जन इंदीवर (sajjana indīvara) – to the lillies who are called good natured people, इंदवे(indave) – moon-like(blissful), कारुण्यसिंधवे(kāruṇya sindhavē) – like an ocean of compassion, राघवेंद्राय(rāghavēndrāya) – to the Lord Śrī Rāma, the supreme one in the Raghu clan, राघवेंद्र गुरवे च(rāghavēndraguravē ca) – and to the guru Śrī Rāghavēndra, नमः(namaḥ) – my namaskāras(deference).

ತಾತ್ಪರ್ಯ:

ಈ ಎರಡೂ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ಕೂಡಿಸದಿದ್ದರೆ ಅದು ಅಪೂರ್ಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಕೂಡಿಸಿದರೆ ರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ಮತ್ತು ರಾಘವೇಂದ್ರ ಗುರವೇ ಎಂಬ ಎರಡು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಉಪಮೇಯಗಳು ಉಳಿಯುತ್ತವೆ.

ಈ ಗೊಂದಲವನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ಯಾವುದೇ ವಿವರಣೆಗಳು ನನಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲವಾದ ಕಾರಣ ಈ ಎರಡೂ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ರಾಯರು ಮತ್ತು ರಾಯರ ಉಪಾಸ್ಯಮೂರ್ತಿಯಾದ ಶ್ರೀ ರಾಮದೇವರು ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸಿ ರಾಘವೇಂದ್ರಾಯ ಚ ರಾಘವೇಂದ್ರಗುರವೇ ಎಂಬುದಾಗಿ ಬಿಡಿಸಿ ಅರ್ಥಾನುಸಂಧಾನ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದೇನೆ. 

ಜಾತಿ ಮತ ಧರ್ಮಗಳ ಹೇದವಿಲ್ಲದೇ ಎಲ್ಲರಿಂದಲೂ ಪೂಜ್ಯರಾದ, ಯಾವಾಗಲೂ ಸತ್ಯವಾಕ್ಯ ಪರಿಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಧರ್ಮಾಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಆಸಕ್ತರಾದ, ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷದಂತೆ ಒಂದೆಡೆ ಮೂಲವೃಂದಾವನದಲ್ಲಿದ್ದು ತಮ್ಮ ದರ್ಶನ ಮಾಡುವ ಭಕ್ತರು ಬಯಸಿದ್ದನ್ನು ಕೊಡುವ ಮತ್ತು ಕಾಮಧೇನುವಿನಂತೆ ತಮ್ಮನ್ನು ನಮಿಸುವ ಭಕ್ತರು ಕರೆದಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಅವರ ಮನೋಭೀಷ್ಟಗಳನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸುವ, ಅವೈದಿಕ ಪ್ರಚಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಶುದ್ಧ ವೈದಿಕ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸುವ ದುರ್ವಾದಿಗಳೆಂಬ ಕತ್ತಲೆಗೆ ಸೂರ್ಯನಂತಿರುವ, ಸಜ್ಜನರೆಂಬ ನೈದಿಲೆಗಳಿಗೆ ಚಂದ್ರನಂತೆ ಆನಂದ ನೀಡುವ, (ಕಮಲವು ಸೂರ್ಯೋದಯದಿಂದ ಅರಳುವಂತೆ ನೈದಿಲೆಯು ಚಂದ್ರೋದಯದಿಂದ ಅರಳುತ್ತದೆ)

ಕರುಣೆಯ ಸಮುದ್ರದಂತಿರುವ ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಗುರುಗಳಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂಬುದು ಈ ಎರಡು ಶ್ಲೋಕಗಳ ತಾತ್ಪರ್ಯ.

ವಿ.ಸೂ.

ಇಲ್ಲಿ ಕೂಡ  ಪ್ರಚಲಿತ ಪಾಠದಂತೆ 
ದುರ್ವಾದಿ-ಧ್ವಾಂತ-ರವಯೇ ವೈಷ್ಣವೇಂದೀವರೇಂದವೇ |       
ಶ್ರೀ ರಾಘವೇಂದ್ರಗುರವೇ ನಮೋತ್ಯಂತದಯಾಳವೇ || 
ಎಂಬ ಪಾಠಭೇದವಿದೆ. ಆದರೆ, ರಾಯರ ಭವ್ಯವಾದ ವೈಷ್ವಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಸಕಲ ಸಜ್ಜನರಿಗೂ ಪೂಜ್ಯರು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲ ಉತ್ತಮ ಜೀವಿಗಳಿಗೂ ಕಷ್ಟ ಪರಿಹಾರ ಮಾಡಿ ಆನಂದ ನೀಡುವಂಥವರು ಎಂಬರ್ಥದ ಸಜ್ಜನೇಂದೀವರೇಂದವೇ ಎಂಬ ಪಾಠವೇ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತ..  
ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ದಯಾಳು ಅನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಕರುಣೆಯ ಕಡಲು ಎನ್ನುವುದು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾದ, ಒಳ್ಳೆಯ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ ಶಬ್ದ. ಹಾಗಾಗಿ ನಮ್ಮ ಆಚಾರ್ಯರು ಪ್ರಕಟಿಸಿರುವ ಹಾಗು ಹಲವಾರು ಪ್ರವಚನಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವ ಶ್ಲೋಕವನ್ನೇ ನಮ್ಮ ಅರ್ಥಾನುಸಂಧಾನಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ.

Tātparya:

As mentioned before, when these two Ślōkas are not combined, the intent is incomplete. When both Ślōkas are used in conjunction, we would have two discrete similar sounding subjects -  राघवेंद्राय(rāghavēndrāya) and राघवेंद्रगुरवे (rāghavēndraguravē). 

This leads to some degree of confusion and to resolve this, as I did find any explanations elsewhere that could settle this satisfactorily, I have applied both these terms to Rayaru and Rayaru’s revered form of the Lord, namely Śrī Rāma. With this delineation, I have tried to bring out the meanings of the ślōkas.

One who never differentiated between caste or religion, one who is revered by all, one who at all times has been a votary of truth and an enthusiastic follower of pure righteous activities, like the kalpavr̥kṣa, he who grants everything that is sought, seated in the Mūlavr̥ndāvana (the original vr̥ndāvana at Mantrālaya), to those devotees who seek his darśana, and like the kāmadhēnu he comes over to wherever his devotees call him and grants them all that they wish for, in contrast to the darkness in the form those  wicked antagonists of the path of sat(truth or knowledge) he stands like the sun, spreading light in the form of vēdic philosophy, to the lily like good natured people he gives bliss like the moon(like the lotus blooms at sunrise, the water lily blooms at moonrise).

To the one who is like an ocean of compassion, Śrī Rāghavēndraguru I pay my deference, is the purport of these two ślōkas.

Note:

As per the extent texts of these two ślōkas, there is a slight difference in the second Ślōka as included in our discussion here. The one here is as per the text published by our Ācāryaru in his book. The second Ślōka in the versions in vogue is as under –

दुर्वादिध्वांतरवये वैष्णवेंदी वरेंदवे|

श्री राहावेंद्र गुरवे नमोत्यंतदयालवे||

durvādi-dhvānta-ravayē vaiṣṇavēndīvarēndavē |
śrī rāghavēndraguravē namōtyantadayāḷavē ||

Rayaru’s personality was a magnificent one, that appealed to all good people i.e. a sage with a universal appeal cutting across religious, caste, race, gender etc As such, the terms used in our Ācāryaru’s text reflect these qualities in a very apt manner is our take. Also, instead of दयालु(dayāḷu) – kindness, it would be more appropriate as per Rayaru’s persona to visualise him as compassionate or कारुण्य (kāruṇya), as per the version we have adopted here. By and large there is no significant deviation in the meanings of the verses, however.

Śrī Rāghavēndra Stōtra Ślōka -32 ಶ್ರೀ ರಾಘವೇಂದ್ರ ಸ್ತೋತ್ರ ಶ್ಲೋಕ - ೩೨

ಶ್ಲೋಕ ೩೨.

Ślōka – 32

ಇತಿ ಶ್ರೀ-ರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯ- ಗುರು-ರಾಜ-ಪ್ರಸಾದತಃ |       

ಕೃತಂ ಸ್ಟೋತ್ರಮಿದಂ ದಿವ್ಯಂ ಶ್ರೀಮದ್ಭಿರ್ಹ್ಯಪ್ಪಣಾಭಿಧೈಃ ||೩೨|| 

इति श्री-राघवेंद्रार्य-गुरु-राज-प्रसादतः ।

कृतं स्तोत्रमिदं दिव्यं श्रीमद्भिर्ह्यप्पणाभिदैः ॥ ३२॥

iti śrī-rāghavēndrārya- guru-rāja-prasādataḥ |
kr̥taṁ sṭōtramidaṁ divyaṁ śrīmadbhir'hyappaṇābhidhaiḥ ||32||

ಪದಚ್ಛೇದ:

ಇತಿ, ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯಗುರುರಾಜಪ್ರಸಾದತಃ), ಕೃತಮ್, ಸ್ತೋತ್ರಮ್, ಇದಮ್, ದಿವ್ಯಮ್, ಶ್ರೀಮದ್ಭಿಃ, ಅಪ್ಪಣಾಭಿಧೈಃ, 

padacchēda:
इति (iti), श्रीराघवेंद्रार्यगुरुराजप्रसादतः(śrīrāghavēndrāryagururājaprasādataḥ), कृतम्(kr̥tam), स्तोत्रम्(stōtram), इदम्(idam), दिव्यम्(divyam), श्रीमद्भिः(śrīmadbhiḥ), अप्पणाभिदैः(appaṇābhidhaiḥ).

ಅನ್ವಯಾರ್ಥ: 

ಇತಿ –  ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ (ಈ ವರೆಗೂ ಚಿಂತನೆಮಾಡಿದಂತಃ) ಇದಂ – ಈ,  ದಿವ್ಯಂ ಸ್ತೋತ್ರಂ – ದೈವಿಕವಾದ ಸ್ತೋತ್ರವು, ಶ್ರೀರಾಘವೇಂದ್ರಾರ್ಯಗುರುರಾಜಪ್ರಸಾದತಃ – ಹಿರಿಯರಾದ ಶ್ರೀ ರಾಘವೇಂದ್ರರೆಂಬ ಗುರುಶ್ರೇಷ್ಠರ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದ, ಶ್ರೀಮದ್ಭಿಃ – ಶ್ರೀಯುತರಾದ, ಅಪ್ಪಣಾಭಿಧೈಃ – ಅಪ್ಪಣ್ಣ ಎಂಬ ಹೆಸರುಳ್ಳವರಿಂದ, ಕೃತಂ – ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು. 

Synonyms:

इति (iti) – In this way (that which has been contemplated till now), इदम्(idam) - this, दिव्यम् स्तोत्रम्,(divyam stōtram) – this stōtra with divinity, श्रीराघवेंद्रार्यगुरुराजप्रसादतः(śrīrāghavēndrāryagururājaprasādataḥ) – by the grace of the venerable supreme guru Śrī Rāghavēndra , श्रीमद्भिः(śrīmadbhiḥ) – श्रीयुत(Śrīyuta) – an honorific used for men(which means endowed with Śrī the सत्(sat) or knowledge form of Goddess Lakśmī), अप्पणाभिदैः(appaṇābhidhaiḥ) – by the one named Appaṇā,  कृतम्(kr̥tam) – made or composed.

ತಾತ್ಪರ್ಯ:

ಇಂತಃ ಅದ್ಭುತ ಸ್ತೋತ್ರರತ್ನವನ್ನು ಭಕ್ತರಿಗೆ ನೀಡಿದ ಅಪ್ಪಣಾಚಾರ್ಯರು  ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ  ಈ ಸ್ತೋತ್ರ ರಚನೆಯ ಶ್ರೇಯವನ್ನು ರಾಯರಿಗೇ ಅರ್ಪಿಸಿ ಸ್ವತ್ವದ ತ್ಯಾಗ ಮಾಡುತ್ತ, ನಾನು ಎಂಬುದರ ಲೇಶವೂ ಇಲ್ಲದೆ, ಈ ದಿವ್ಯಮಂಗಳವಾದ ಸ್ತೋತ್ರವು ಕೇವಲ, ಗುರುಗಳಿಗೆ ಗುರುವಾದ, ಗುರುಶ್ರೇಷ್ಠರಾದ ಶ್ರೀ ರಾಘವೇಂದ್ರ ಗುರುಗಳ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದ, ಶ್ರೀಯುತರಾದ ಅಪ್ಪಣ್ಣ ಎಂಬ ಹೆಸರುಳ್ಳವರಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಎಂಬುದಾಗಿ, ಈ ಕೃತಿಗೂ ತಮಗೂ ನೇರವಾದ ಸಂಬಂಧವೇ ಇಲ್ಲವೆಂಬಂತೆ ಇನ್ನ್ಯಾರದೋ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುವಹಾಗೆ ಅತ್ಯಂತ ನಮ್ರವಾಗಿ ನಿವೇದಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. . 

ಇಲ್ಲಿ ಕೆಲವರಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಶ್ನೆ ಬರಬಹುದು. ಅಪ್ಪಣ್ಣಾಚಾರ್ಯರು ತಮ್ಮನ್ನೇ ತಾವು ಬಹುವಚನದಿಂದ ಏಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡರು ತಮಗೆ ತಾವೇ ಬಹುವಚನದಿಂದ ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ತಪ್ಪಲ್ಲವೇ?

ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ ಬಹಳ ದೀರ್ಘವಾಗಿದೆ. ಆತ್ಮನಿ ಬಹುವಚನಂ ಎಂಬುದು ಒಂದು ಸೂತ್ರ.. ಅದರಂತೆ ಯಾರೇ ಆಗಲಿ ತಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ತಾವು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ ತಮ್ಮಲ್ಲಿಯೇ ಬಹುವಚನ ಪ್ರಯೋಗಿಸಬಹುದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯತಿಗಳು, ಯೋಗಿಗಳು ಅಥವಾ ಇನ್ನ್ಯಾವುದೇ ಜ್ಞಾನಿಗಳು, ನಾವು ನೋಡಿದೆವು, ನಾವು ಕೇಳಿದೆವು, ನಾವು ಬರುತ್ತೇವೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿರಬಹುದು. ಕೆಲವರು ಅದನ್ನೂ ಆಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಪಾಪ ಇವರಿಗೆ ಏಕವಚನ ಬಹುವಚನಗಳ ಜ್ಞಾನವೂ ಇಲ್ಲ ಎಂದು. ಆದರೆ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಅಂಥವರಿಗೇ ಈ ವಿಶಯದಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಆತ್ಮನಿ ಬಹುವಚನಂ ಎಂಬ ಮಾತಿನ ಹಿಂದೆ ಒಂದು ಗಹನವಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮದ ಅನುಸಂಧಾನವಿದೆ ಮತ್ತು ಅದು ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು ಹೇಳಿದ ಅಂತರ್ಯಾಮಿ ತತ್ತ್ವಕ್ಕೆ ಬಹಳ ಪೂರಕವಾಗಿದೆ. 

ಅದೇನೆಂದರೆ, ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ಜೀವಿ ತಾನೇ ತಾನಾಗಿ ಏನನ್ನೂ ಮಾಡಲಾರ. ಒಬ್ಬ ಜೀವಿಯ ಒಂದು ಕ್ರಿಯೆಯ ಹಿಂದೆ ಬಹಳಷ್ಟು ತತ್ತ್ವಾಭಿಮಾನಿ ದೇವತೆಗಳ ಅನುಗ್ರಹ ಮತ್ತು  ಪ್ರೇರಣೆಯ ಬಲವಿರುತ್ತದೆ. “ನಾನು ಆ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನೋಡಿದೆ” ಎಂಬುದು ಬಹಳ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಕ್ರಿಯೆಯಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಅದನ್ನು ನೋಡುವ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ  ನನ್ನ ಅಧಿಕಾರವೆಷ್ಟು? ನಾನು ಹುಟ್ಟುವಾಗಲೇ ಕಣ್ಣಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಕಾಣುವ ಶಕ್ತಿ ಇತ್ತು ಹಾಗಾಗಿ ಕಂಡಿತು. ಒಂದು ದಿನ ಕಾಣದೇ ಹೋದರೆ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಮುಗಿಯಿತು. ಮತ್ತೆ ಕಾಣುವಂತೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಶಕ್ತಿ ನಮಗಿಲ್ಲ. ಕಾಣುವ ಶಕ್ತಿ ಇದ್ದರಷ್ಟೆ ಸಾಕೇ? ಅದೂ ಇಲ್ಲ. ನೋಡುವುದಕ್ಕೆ ಬೆಳಕು ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ಬೇಕು. ಕಾಣಿಸಿದ ವಸ್ತು ನಾನು ತಂದದ್ದಲ್ಲ. ಕಾಣುವ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಬೆಳಕು ನನ್ನದಲ್ಲ. ಸೂರ್ಯ ಚಂದ್ರರು ನೋಡಿಸಬೇಕು. ದಿಗ್ದೇವತೆಗಳು ಕೇಳಿಸಬೇಕು. ಅಶ್ವಿದೇವತೆಗಳು ಉಸಿರಾಡಿಸಬೇಕು. ಅಗ್ನಿ ನುಡಿಸಬೇಕು. ಇಂದ್ರ ನಮ್ಮ ಕೈಯ್ಯಿಂದ ಎಲ್ಲ ಕೆಲಸವನ್ನೂ ಮಾಡಿಸಬೇಕು. ಗರುಡ ಶೇಷ ರುದ್ರರು ಯೋಚಿಸುವ, ನುಡಿಯುವ, ನೆನಪಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೊಡಬೇಕು. ಪ್ರಾಣದೇವರು ಗಾಳಿಬೆಳಕು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಶಕ್ತಿಯನ್ನಿಟ್ಟು ನಮ್ಮನ್ನು ಜೀವಂತವಾಗಿರಿಸಬೇಕು. ಹೀಗೆ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು  ತತ್ತ್ವಾಭಿಮಾನಿದೇವತೆಗಳು ನಮ್ಮಿಂದ ಮಾಡಿಸುವುದರಿಂದ, ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಕ್ರಿಯೆಗಳಮೇಲೆ ನಮ್ಮ ಅದಿಕಾರವಿಲ್ಲದ್ದರಿಂದ, ನಾನು ಮಾಡಿದೆ ಎನ್ನುವುದೇ ಅಹಂಕಾರವಾಗುತ್ತದೆ. 

ಹೀಗೆ ರಾಯರ ಅನುಗ್ರಹದಿಂದಲೇ ರಚಿತವಾದ, ರಾಯರನ್ನೇ ಸ್ತುತಿಸುವ ಈ ಸ್ತೋತ್ರರತ್ನದ ರಚನೆಕಾರರಾದ ಶ್ರೀ ಅಪ್ಪಣಾಚಾರ್ಯರು ಸ್ವತ್ವದ ತ್ಯಾಗವನ್ನು ಮಾಡಿ, ರಾಯರ ಅನುಗ್ರಹ ಪಡೆಯುವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ನಮಗೆಲ್ಲರಿಗೂ  ಮಾರ್ಗದರ್ಶಕರಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. 

ವಿ.ಸೂ.

ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪಾಠಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರಾಯರ ಸ್ತೋತ್ರದ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕೃತಂ ಸ್ತೋತ್ರಂ ಇದಂ ಪುಣ್ಯಂ ಎಂದಿದೆ. ಆದರೆ, ಅರ್ಥಾನುಸಂಧಾನಕ್ಕಾಗಿ ಆಚಾರ್ಯರಿಂದ ಸಂಪಾದಿತವಾದ ಈ ಸ್ತೋತ್ರದ ಶುದ್ಧ ಪಾಠದಲ್ಲಿರುವಂತೆ “ಕೃತಂ ಸ್ತೋತ್ರಂ ಇದಂ ದಿವ್ಯಂ” ಎಂಬ ಪಾಠವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ.

ಈಗ ಪ್ರಚಲಿತವಿರುವ ಈ ಸ್ತೋತ್ರದ ಪಾಠದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 34 ಶ್ಲೋಕಗಳಿವೆ. ಆದರೆ, ಆಚಾರ್ಯರು ಸಂಪಾದಿಸಿರುವ ರಾಯರಸ್ತೋತ್ರದ ಶುದ್ಧ ಪಾಠದಲ್ಲಿ 32 ಶ್ಲೋಕಗಳಿವೆ. 

ಕೇವಲ ಸಂಖ್ಯಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ ಅಷ್ಟೆ. 

32 ಶ್ಲೋಕಗಳು (ಮೂವತ್ತೆರಡು) ದ್ವಾತ್ರಿಂಶತ್ ಲಕ್ಷಣೋಪೇತನಾದ ಭಗವಂತನ ಮತ್ತು ವಾಯುದೇವರ ಪರಮ ಭಕ್ತರಾದ ರಾಯರ ಸ್ತೋತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.

Tātparya:

Appaṇācāryaru, who gave the devotees such an exquisite stōtra, dedicates all recognition in this work to Rayaru, sacrificing any self-identification that might come in as its composer. This Ślōka tells us that there is not even the slightest hint of a feeling of I, as the doer, as he distances with all humility, from any direct attribution to himself in its making, stating that this divinely auspicious stōtra’s composition by Śrīyuta Appaṇā, is solely due to the grace of the guru of gurus, the supreme guru, namely Śrī Rāghavēndra.

This might raise a query in some. How can Appaṇācārya address himself in plural terms (generally reserved for second or third persons as per local customs, as a respectful way of address) in this Ślōka. Isn’t this improper?

There is a slightly elaborate answer for this. There is a sutra(an aphorism) – आत्मनि बहुवचनम्(ātmani bahuvacanaṁ) .. which means, when one talks about one’s self, one can employ plural terms. Generally, we may have observed that yatis(ascetics), yogis or any scholar too, uses ‘we gave this, we asked for it, we shall attend… etc.,’ when referring to their own selves in a conversation. Some may mock this custom stating that these people are ignorant of the appropriateness of singular, plural terms while communicating. In reality, it is the sceptics that are ignorant in this matter. The maxim आत्मनि बहुवचनम्(ātmani bahuvacanaṁ) has a very significant philosophical implication and also linkage to the principle of antāryami (indweller) propounded by Ācārya Madhva. What is indicated in this, is that no one performs any action by oneself. Every action of a sentient being, is supported by the strength of, grace and inspiration from, the tattvābhimānidēvatas (deities or demigods, designated for the entitled maximal or optimal functioning, of each class and/or the relative organs, of sense or action). “I saw that picture,” appears to be a very ordinarily performed action. However, in ‘seeing that picture’, how much is my actual entitlement? Right when I was born, I had eyes endowed with the faculty of sight and thereby, I was able to ‘see’. Someday, if it becomes ‘unsighted’, everything would be over, then. Which means, we do not possess the power to make something visible. Does it suffice if we merely possess the faculty of sight? Not just that, don’t we need light to see? Further, neither the object that is seen is brought in here by me, nor is the light required in the action of seeing, mine. Then sun and the moon should facilitate our seeing. The digdēvatas should help us hear. Ashvidēvatas should facilitate our breathing. Agni should make us talk. Indra should help us in the actions with our hands. Garuḍa, Śēṣa, Rudra should respectively make us think, speak and remember. Prāṇadēva should infuse energy, in air and water, to keep us alive. In this way, as the tattvābhimānidēvatas corresponding to each element here, help us perform any action and also, as I do not have authority over the action performed, will not stating ‘I did something’ tantamount to my being egoistic?

In this way, this composition that has materialised by the grace of Rayaru, and that which eulogises Rayaru, stands out as a gem of a stōtra. Its composer Appaṇācāryaru who has sacrificed all self-identification with it, stands out as a beacon for us in the path that leads us to seek the grace of Rayaru.  

Note:

In various texts of the extant Rayara stōtra, this ślōka contains the phrase कृतं स्तोत्रं इदं पुण्यं(kr̥tam stōtram idam puṇyaṁ), However in the text that our Ācāryaru has published, to reflect appropriate intent, the phrase reads ‘कृतं स्तोत्रं इदं  दिव्यं (kr̥taṁ sṭōtram idaṁ divyaṁ)’, and the same has been adapted in this analysis.

In other texts of this stōtra which are in vogue, the total number of ślōkas is seen to be 34. In our Ācāryaru’s publication, however this number is 32. The variation is merely in the nominal numbers and not in the content.

Vāyudēva and the Lord, possess द्वात्रिंशत्(dvātrinśat) [thirty-two] attributes, whose ardent devotee is Rayaru, and this is resonated by the 32 Ślōkas of this stōtra.

(Original by Śrī Krishna B R in Kannada, translation to English / Devanagari by Śrī Prasad B S)